[TNNA]

Thể theo yêu cầu của Dulan, mình đăng ba bài trong số những bài mà mình yêu thích. Phần chữ Hán thì lấy trên mạng vì tiện hơn chụp lại trong sách, còn phần dịch nghĩa và dịch thơ là của ông Trương Đình Tín.


擬 古     
李白

生者為過客， 
死者為歸人。 
天地一逆旅， 
同悲萬古塵。 
月兔空搗藥， 
扶桑已成薪。 
白骨寂無言， 
青松豈知春。 
前後更嘆息， 
浮榮安足珍。


Nghĩ cổ
Lý Bạch

Sinh giả vi quá khách,
Tử giả vi quy nhân.
Thiên địa nhất nghịch lữ
Đồng bi vạn cổ trần
Nguyệt thố không đảo dược
Phù tang dĩ thành tân
Bạch cốt tịch vô ngôn
Thanh tùng khởi tri xuân
Tiền hậu cánh thán ức
Phù vinh hà túc trân 

Dịch nghĩa

Bắt chước xưa
Sống chẳng qua chỉ là người qua đường 
Chết mới chính là người khách trở về 
Trời đất chỉ là một quán trọ 
Cùng xót thương cho cát bụi vạn năm 
Con thỏ ngọc chẳng còn giã thuốc 
Cây gỗ thần cũng đã trở thành củi 
Xương trắng im lặng có nói gì đâu 
Cây tùng xanh hoa lá biết được mùa xuân ? 
Nhìn trước nghĩ sau, ai cũng than thở 
Cái bã vinh hoa hão huyền sao lại trân quý.

Dịch thơ

Sống, ấy người khách lạ 
Chết mới về nhà xưa 
Trời đất một quán trọ 
Ngàn năm thương bụi mờ 
Thỏ ngọc thôi giã thuốc 
Gỗ thần thành củi trơ 
Không lời im xương trắng 
Tùng xanh biết xuân chưa? 
Trước sau đều than thở 
Quý gì mua danh hờ

Bình loạn: Bài này mang đậm tư tưởng Lão Trang, cụ thể là ở hai câu mở. Người Việt chúng ta chịu ảnh hưởng văn hóa Trung Hoa, trong đó có tư tưởng Lão Trang, chúng ta có câu quen thuộc "sống gửi, thác về" thể hiện rõ triết lý này. Lý Bạch được mệnh danh Thi Tiên cũng vì lý do ông thích Lão Trang (ngoài ra, thời Đường còn có hai ông "thánh" nữa là: Đỗ Phủ là Thi Thánh vì tư tưởng ngã về Nho giáo, Vương Duy là Thi Phật vì nghiêng về Phật giáo). Lý Bạch có bản tính lãng mạn, phóng khoáng, đôi khi ông cố ý làm trái luật thơ. 

夏日南亭懷辛大
孟浩然

山光忽西落，
池月漸東上。
散發乘夜涼，
開軒臥閒敞。
荷風送香氣，
竹露滴清響。
欲取鳴琴彈，
恨無知音賞。
感此懷故人，
中宵勞夢想。

Hạ nhật Nam Đình hoài Tân Đại
Mạnh Hạo Nhiên

Sơn quang hốt tây lạc,
Trì nguyệt tiệm đông thướng.
Tán phát thừa dạ lương,
Khai hiên ngoạ nhàn xưởng.
Hà phong tống hương khí,
Trúc lộ trích thanh hưởng.
Dục thủ minh cầm đàn,
Hận vô tri âm thưởng.
Cảm thử hoài cố nhân,
Trung tiêu lao mộng tưởng.

Dịch nghĩa

Ngày mùa hè, ở Nam Đình nhớ bạn Tân Đại
Ánh mặt trời trên đỉnh núi bỗng chốc vụt tắt ở phía tây,
Ánh trăng dần dần ló lên trên mặt ao phía đông.
Xõa tóc ra, nhân cái mát mẻ của buổi đêm mà nghỉ ngơi
Mở cửa mái hiên, nằm nhàn hạ ở sân rộng.
Gió đưa đến mùi thơm mát của hoa sen,
Trong đêm vang đến tiếng rơi trong trẻo của giọt sương trên cành trúc.
Tay muốn gẩy lên một khúc đàn,
Lại tiếc rằng không có kẻ tri âm cùng thưởng thức.
Cảm thấy nhớ nhung người bạn cũ
Trong đêm vẫn còn vật vã trong giấc mộng.

Dịch thơ

Trời chiều bóng ngã non tây 
Hướng đông ánh tỏa ao đầy trăng lên 
Xõa tóc hóng mát hơi đêm 
Cửa hiên rộng mở nằm thềm thảnh thơi 
Hương sen thoang thoảng gió vời 
Lá trúc sương giọt tiếng rơi trong ngần 
Đàn cầm định gẩy, tay nâng 
Tri âm chẳng có bâng khuâng nghẹn lời 
Cảm thương bạn cũ bên trời 
Nửa đêm còn mộng ta ngồi bên nhau

Bình loạn: Mạnh Hạo Nhiên tuy khg được phong thánh nhưng ông là một trong những nhà thơ cự phách nhất của thời Đường nói chung và thịnh Đường nói riêng. Những nhà thơ có tiếng nhất như Lý Bạch, Vương Duy... đều rất quý trọng ông, vì tài hoa và nhất là vì tư cách thanh cao, thích ở ẩn, khg màng bon chen danh lợi. Lý Bạch có làm bài thơ nhan đề "Tặng Mạnh Phu tử" (Tặng thầy Mạnh).  Bài này của Mạnh Hạo Nhiên có tả đủ cảnh vật lẫn cảm xúc, là một trong những viên ngọc trong hàng chục ngàn bài thơ Đường còn lưu giữ hiện nay.

積 雨 輞 川 莊 作 
王 維

積 雨 空 林 煙 火 遲 
蒸 藜 炊 黍 餉 東 菑 
漠 漠 水 田 飛 白 鷺 
陰 陰 夏 木 囀 黃 鸝 
山 中 習 靜 觀 朝 槿 
松 下 清 齋 折 露 葵 
野 老 與 人 爭 席 罷 
海 鷗 何 事 更 相 疑

Tích vũ Võng Xuyên trang tác
Vương Duy

Tích vũ không lâm yên hỏa trì
Chung lê xuy thận hướng đông phiên
Mạc mạc thủy điền phi bạch lộ
Âm âm hạ mộc chuyển hoàng ly
Sơn trung tập tĩnh quan triêu hoa
Tùng hạ thanh trai triết lộ quì
Dã lão dữ nhân tranh tịch bãi

Hải âu hà sự cánh tương nghi

Dịch nghĩa

Làm sau cơn mưa ở biệt trang tại Võng Xuyên
Mưa nhiều, trong rừng thưa khói lửa tỏa chậm
Nấu canh lê, thổi cơm nếp, đem đến ruộng mé đông
Trên ruộng nước bao la bầy cò trắng bay
Dưới đám cây âm u chim hoàng oanh hót líu lo
Trong núi tập tính u tĩnh, ngắm cây dâm bụt buổi sáng
Dưới cây tùng giữ chay tịnh, bẻ cành quỳ đọng sương
Lão nhà quê này đã thôi cùng người tranh dành chỗ ngồi
Chim hải âu làm sao mà lại nghi ngại nhau

Dịch thơ

Mưa dầm rừng vắng trống không 
Làng bên lửa khói bếp xông muộn màng 
Rau cơm nấu thổi sẵn sàng 
Đất khai mới vỡ thuận đàng sang đông 
Ruộng sâu cò trắng lượn vòng 
Cây hè bóng rợp tiếng ròng oanh ca 
Tĩnh tu dứt bỏ đường tà 
Vui thay dâm bụt sáng ra hoa cười 
Rau quỳ sương đọng nhánh tươi 
Gốc tùng chay tịnh ta ngồi thọ trai 
Quê mùa nay chẳng tranh ai 
Hải âu cớ sự bay hoài ngờ chi?

Bình loạn: Mình thích bài này hơn bài của Mạnh Hạo Nhiên và ngang ngửa bài của Lý Bạch, nếu khg muốn nói nhỉnh hơn chút đỉnh. Nội dung cũng miêu tả đầy đủ cả cảnh thiên nhiên lẫn tâm tư cá nhân của một người ở tuổi "nắng quái" đã khg còn ham theo đuổi công danh như phần đông thiên hạ. Nguyên Chẩn cũng thời Đường có bài có nội dung hao hao, mình cũng thích nhưng đăng ba bài này cũng tạm đủ. Ngoài tập thơ Đường Thi Tuyển Dịch, mình có 3 cuốn thơ của riêng ba ông thánh: Lý Bạch, Đỗ Phủ và Vương Duy. Nói vắn tắt, Lý Bạch thích hưởng lạc thú (ngao du sơn thủy, ngắm hoa, ngắm trăng và khg thể thiếu khoản ... nhậu, cái chết của ông dường như cũng do xỉn quắt cần câu. Đỗ Phủ rất nghèo suốt đời, nhiều lúc vợ con khg có đủ cơm ăn áo mặc, nhưng ông lại khg mơ giàu sang phú quý hay hưởng thụ mà luôn quan tâm lo lắng đến đất nước và nhất là tầng lớp dân chúng nghèo khổ. Vương Duy sống độc thân, thích cuộc sống an nhàn, đơn giản như một vị tu tại gia (cư sĩ). Tập thơ Vương Duy mua hồi trước: