[LeThanhPhong]

Sư Toại Khanh Giảng Tâm Đáo Đại (1-3)

https://www.toaikhanh.com/videotext.php?vid=JcSSvrj6Jj4&abt=T%C3%A2m+%C4%91%C3%A1o+%C4%91%E1%BA%A1i

(Notes: Tâm sắc giới (rūpāvacara citta) và những tâm vô sắc giới (arūpāvacara citta) được gọi là “tâm cao thượng” hay “tâm đáo đại” (mahaggatā citta). Cuốn Chú Giải Bộ Pháp Tụ (Quyển I, Phần I, Chương I, Mẫu đề Tam, §44) có nói:

“…Đáo đại” (mahaggatā) có nghĩa là đạt được điều vĩ đại[7], từ khả năng xua tan cấu uế, từ sự dồi dào thiền quả, từ độ dài thời gian…”

https://vn.dhammahome.com/khao-cuu-phap-...oi-tru-xu/
Xong phần Notes)

Tâm đáo đại

Kalama tri ân bạn trangpham050394 phmkhoi2002 77july2015 - buithibuukim ghi chép.

10/07/2021 - 10:40 - trangpham050394

Trên thế gian này có 3 cõi dục giới, sắc giới và vô sắc giới. Chúng ta quan niệm rằng đó là  3 cảnh giới và có 3 giới sống sinh hoạt khác nhau . 

Thật sự khi gọi là dục giới, sắc giới và vô sắc giới chúng ta nói đến trạng thái tâm, 3 khuynh hướng, 3 cái sinh thái của tâm trong hình thức cái nghĩa của nó. 

Chúng ta có nhắc rằng ở trong cõi dục giới mà dễ hiểu nhất tức là thế giới chúng ta đang sống tại đây là chúng ta sống với nhiều cảnh khác biệt tức là: mắt thì thấy sắc, tai thì nghe tiếng, mũi ngửi mùi, lưỡi nếm vị, thân cảm xúc ý suy nghĩ, v.v... 

6 giác quan làm việc như vậy đó, nó sẽ đưa chúng ta từ đối tượng này sang đối tượng khác, từ tâm điểm này sang tâm điểm khác và những đối tượng thân thức như vậy, bởi vốn dĩ là nó có nhiều thứ. Do vậy, trạng/cảm thái nội tâm của chúng ta là một trạng thái tâm có nhiều đặc tính được đề chọn và về phương diện tốt thì chúng ta có khả năng có vị quan bén nhạy. 

Bởi vì chúng ta tiếp xúc với nhiều trần cảnh khác nhau. 
Chúng ta là người có khả năng để tránh né những gì mà chúng ta không thích . 
Chúng ta cũng có khả năng để nghỉ ngơi, khi chúng ta cần nghỉ ngơi giống như cái máy chạy quá nóng tự nó sẽ nổ . 
Chúng ta cũng có khả năng để sáng tạo . 
Chúng ta cũng có khả năng để hoài nghi trong trường hợp cần để hoài nghi. 

Nhưng chúng ta cũng phải trả giá cho những khả năng nạy . 

1. Nếu chúng ta mẫn cảm chúng ta có cảm quan nhận được cái đẹp thì chúng ta có sự vướng mắc gọi là tham ái. 
   
2. Chúng ta có khả năng tránh né điểm xấu thì chúng ta dễ sinh ra sân hận. 
   

Tham ái, sân hận, hôn trầm, thụy miên, phóng dật, hoài nghi đó là những cái giá chúng ta trả trong cõi dục giới. 

Lấy ví dụ: là một người ở trong cõi dục giới rất sáng tạo bởi vì tâm của chúng ta vốn dĩ là đi từ nơi này sang nơi khác, nó có nhiều cái đổi mới do vậy chúng ta có rất nhiều sáng tạo. Nhưng mà ngược lại, chúng ta có khuynh hướng rằng, rất là nhàm chán để ở yên một chổ, trụ vào một điểm. Chính vì vậy, cái giá của sự sáng tạo đó là chúng ta rất là phóng tâm . 

Từ dục giới mà sang sắc giới nó là một sự (...) chúng ta nói đến sự tập trung tinh thần dựa vào một ... đối tượng để chuyên trú và tất cả những đối tượng này đều là những đối tượng tương đối dùng sắc, đó là chúng ta gọi là....là.... sắc giới. Lấy ví dụ: người dùng đề mục như: Đất, nước, lửa, gió, hư không, v.v để phát triển 5 trạng thái: tầm, tứ, hỷ, lạc, định mà lúc trước chương 10 mà chúng ta đã đề cập đến. Thì 5 chi thiền: tầm, tứ, hỷ, lạc, định cho phép hành giả sống thoải mái hơn trong điều kiện không có: sắc, thinh, khí, vị, xúc .

31/08/2021 - 02:38 - phmkhoi2002

(3:16)

Tuy nhiên, những điều này vẫn bị giới hạn của nó. Lấy ví dụ, một con người hồi nhỏ sống trong vòng tay thương yêu của cha mẹ. Ở trong vòng tay thương yêu đó cũng có sự trưởng thành, người này cũng được học hỏi rất nhiều, kể cả những sức mạnh trong vòng tay bảo bọc của cha mẹ. Nếu người này suốt cuộc đời cứ sống trong vòng tay của cha mẹ thì điều này sẽ khiến cho người này trì trệ không phát triển được. Nếu người này muốn rời khỏi vòng tay của cha mẹ để sống sót trong cuộc đời này, người đó phải rời cha mẹ để thích hợp với cuộc sống bên ngoài, sống với người dưng kẻ lạ, chịu đựng những cay đắng của cuộc đời thì người này mới trưởng thành được. 

Một người muốn rời cảnh dục để đi vào cảnh sắc giới thì người này phải có sự tôi luyện tâm hồn đủ mạnh để rời khỏi sắc, thanh, khí, vị, xúc đến với trạng thái nội tâm cao hơn có: tầm, tứ, hỷ, lạc, định.

(4:23)
27/01/2022 - 08:14 - 77july2015

04:24 Nhưng rồi, nó chỉ là 1 sự nương gá, 1 người đi vào đời rời khỏi vòng tay cha mẹ mà ra ngoài sống vẫn tùy thuộc bạn bè, không có bạn bè thì không thể sống được thì có 1 lúc người này cần tự trang bị cho mình 1 tư lương, kiến thức để khả dĩ họ có thể sống 1 mình. Thành ra ra đi và sống 1 mình, đó là 1 kinh nghiệm dễ sợ đối với 1 người. 

Tương tự như vậy, thế giới mà chúng ta sống dù độc lập đến đâu, mặc dù chúng ta có giỏi đến đâu chăng nữa thì trong cái nhìn của đạo Phật, thế giới đó là tùy thuộc thức. 

1. Ở cõi dục, chúng ta tùy thuộc vào dục .
   
2. Lên cõi sắc chúng ta tùy thuộc vào sắc. 
   
3. Qua cõi vô sắc, chúng ta phải tìm cái gì đủ mạnh để từ thế giới của sắc, đến với cảnh giới vô sắc.
   

Thế giới của sắc chúng ta dùng 1 đối tượng nào đó thuộc vật chất để khai triển đời sống nội tâm, khai triển các chi thiền tầm, tứ, hỉ, lạc, định. 
Nhưng khi nói đến vô sắc, chúng ta nói đến thế giới của ý niệm . Chúng ta phải nuôi trong đầu ý niệm nào đó đủ mạnh để ý niệm đó giúp chúng ta khả dĩ không vướng mắc đề mục sắc giới. 

Ví dụ, một người trong đời sống hàng ngày, họ chỉ thích chuyện ăn mặc đi đứng mua sắm, nếu muốn cuộc sống thay đổi thì họ có 1 việc phải làm là tìm những giá trị cao đẹp, nhẹ nhàng hơn, như đầu tư thời giờ, tâm trí vô sách vở; nếu họ có thể tập trung sách vở được thì sức tùy thuộc vào những vật chất thô thiển khác có khi giảm thiểu và thậm chí sống bằng những giá trị tinh thần thuần túy mà họ không cần lệ thuộc vào thứ kia.

Nói tóm lại, trong cái nhìn của đức Phật, tâm tư của chúng ta lệ thuộc vào cảnh giới, hoặc dục hoặc sắc hoặc vô sắc, cảnh giới đó là môi trường làm tâm phát triển .  Nếu chúng ta muốn đi từ cảnh giới này sang cảnh giới khác thì chúng ta sẽ phải làm 1 việc gọi là giã từ - 

06:42  Tuy nhiên, chúng ta vốn sống quen với sắc, thinh, khí, vị, xúc mà chúng ta trở nên 1 người sống độc lập và không cần những thứ đó nữa thì sẽ cảm thấy đó không phải là chuyến đi dễ dàng. 

1. Đồng thời vừa giã từ cái cũ, 
   
2. vừa làm quen cái mới
   
3. và những cái mới trở thành thứ gì đó gắn bó với đời sống của mình sẽ là 1 việc rất khó. 
   

Do đó giáo lí về tam giới, đặc biệt khi nói đến ở đây các cảnh giới của tâm, dục giới, sắc giới, vô sắc giới và siêu thế thì quý vị sẽ tìm thấy những ý niệm rất lạ lùng trong đạo Phật, đó là tâm. Nó sống dựa vào cảnh, lệ thuộc vào cảnh, ở đó nói lên trình độ của tâm.

Lần trước chúng tôi và thầy Giác Nguyên có nói về 5 triền cái và 5 chi thiền . Hôm nay chúng ta sẽ nói về thiền vô sắc. Khi nói về điều này, chúng tôi có hi vọng như vầy, mặc dầu những điều này có lợi trực tiếp hay không có lợi trực tiếp vào bài học của quý vị và trong đời sống hàng ngày của quý vị, nhưng mà ở đó cho chúng ta rất nhiều sự suy tư. Sự suy tư này đôi khi rất có lợi khi quý vị học về Kinh Tạng.

Trong cõi thiền vô sắc có tất cả 4 đề mục, 4 ý niệm; ý niệm này rất trừu tượng nhưng đủ mạnh để người ta có thể đạt đến sự gắn bó với tâm thức. Ví dụ, ở những khu người Hoa, đôi khi những người đi mua chuỗi, giống chuỗi tay chúng tôi đang cầm ở đây. Chẳng qua, xâu chuỗi không chỉ tìm được ở chùa mà ở tất cả gift shop, souvernir đều có bán chuỗi nhưng chúng tôi nhìn thấy những người cầm xâu chuỗi lên, trong họ gói gém rất nhiều ý nghĩa, có những người họ trọng chuỗi hổ phách, có những người trọng chuỗi mật lạp vì những chuỗi đó có khả năng giảm bớt áp huyết. Có người thích chuỗi san hô, chuỗi mã não, có nhiều người thích vòng ngà voi,... Cũng xâu chuỗi cầm lên như vậy, khi người ta gửi gắm ý niệm vào đó, những ý niệm đó càng vĩnh hằng thì người ta cảm thấy ở đó có những gì rất đặc biệt với họ. Thì bởi từ đó nó mới có sự khác biệt với những xâu chuỗi gỗ thường hay gỗ trầm, giữa đá thường và đá quý, giữa nilon, plastic và amber. Ý niệm gửi vào trong đó rất quan trọng. 

Trong suốt cuộc đời quý Phật tử lăn lộn trong cuộc sống, chúng ta hướng về những giá trị vĩnh cửu. Giả sử mua về thứ vật dụng trong nhà nhưng nghĩ rằng mua vật đó chỉ có giá trị 1 năm thôi, thì quý vị không muốn mua. Nhiều Phật tử kể cho chúng tôi rằng, nhiều khi họ không muốn mua computer vì 5, 6 tháng sau là nó không còn giá trị đó nữa, do đó người ta muốn tìm một giá trị vĩnh hằng 09:59

28/01/2022 - 12:54 - buithibuukim

VI DIỆU PHÁP - TÂM ĐÁO ĐẠI

I/ Phần giảng của Sư Giác Đẳng:

Thế gian có ba cõi: Dục giới, Sắc giới và Vô sắc giới. Đó là ba cảnh giới có ba nếp sống sinh hoạt khác nhau. Thực sự khi nói đến Dục giới, Sắc giới và Vô sắc giới chúng ta cũng nói đến ba trạng thái Tâm, và ba khuynh hướng sinh thái của Tâm trong hình thức tế nhị của nó.

Lần trước chúng ta có nhắc rằng cõi Dục giới là thế giới chúng ta đang sống đây là sống với nhiều cảnh khác biệt: 

1. mắt thấy sắc, 
   
2. tai nghe tiếng, 
   
3. mũi ngửi mùi, 
   
4. lưỡi nếm vị, và  
   
5. thân cảm xúc, 
   
6. ý suy nghĩ. 
   

Sáu giác quan đưa chúng ta từ đối tượng này sang đối tượng khác, từ tâm thức này sang tâm thức khác. Những đối tượng tâm thức đó vốn dĩ có nhiều thứ, nên nội tâm chúng ta là trạng thái tâm có nhiều đặc tính. 

Về phương diện tốt thì chúng ta có khả năng bén nhạy vì tiếp xúc nhiều trần cảnh khác nhau. Ta có khả năng tránh né những gì ta không thích. Ta cũng có khả năng nghỉ ngơi khi ta cần nghỉ ngơi. Giống như cái máy chạy quá tốc thì tự nó sẽ nổ. Chúng ta có khả năng sáng tạo, cũng có khả năng để hoài nghi trong trường hợp cần phải hoài nghi. 

Nhưng ngược lại ta cũng phải trả giá cho những khả năng này. 

1. Hễ con người ta mẫn cảm, có cảm quan nhận được cái đẹp thì chúng ta cũng có sự dính mắc thì được Phật gọi là tham ái. 
   
2. Chúng ta có khả năng tránh né chuyện xấu thì lại dễ sanh tâm sân hận. 
   

Tham ái, sân hận, hôn trầm, thụy miên, phóng dật, hoài nghi đó là những cái giá mà ta trả trong cõi Dục giới.

Thí dụ người trong cõi Dục do tâm đi từ nơi này sang nơi khác . Có nhiều đổi mới nên tâm rất sáng tạo. Nhưng ta lại có khuynh hướng rất dễ nhàm chán để ở yên một chỗ, để trụ vào một điểm. Do vậy, cái giá của sự sáng tạo là sự phóng tâm. 

Từ Dục giới sang Sắc giới là ta nói đến một sự tập trung tinh thần để chuyên chú vào một đối tượng. Những đối tượng này đều tương đối dùng sắc nên gọi là Sắc giới.

Thí dụ một người dùng những đề mục như đất, nước, lửa, gió, hư không, v.v… để phát triển 5 trạng thái Tầm, Tứ, Hỷ, Lạc, Định. Năm Chi thiền này cho phép hành giả sống thoải mái hơn trong điều kiện không có sắc, thinh,khí, vị, xúc. 

Tuy nhiên những điều này vẫn có những giới hạn. Như một người từ nhỏ và lớn lên trong vòng tay thương yêu của cha mẹ. Trong sự yêu thương đó họ cũng trưởng thành, được học hỏi nhiều và cũng có sức mạnh. Nhưng nếu người này suốt cuộc đời vẫn cứ sống trong vòng tay cha mẹ thì sẽ bị trì trệ, không thể phát triển được. Nếu người này muốn thích hợp, sống sót với cuộc đời thì họ phải làm chuyện quan trọng là rời vòng tay cha mẹ. Sống với người yêu, kẻ lạ, chịu đựng những cay đắng cuộc đời thì mới trưởng thành được.

Một người muốn rời cảnh Dục để đi vào cảnh Sắc giới thì họ phải có sự tôi luyện tâm hồn đủ mạnh để rời khỏi sắc, thinh, khí, vị, xúc để đến trạng thái nội tâm cao cấp Tầm, Tứ, Hỷ, Lạc. Nhưng rồi nó cũng chỉ là sự nương gá. Giống như một người rời khỏi cha mẹ ra cuộc đời vẫn phải sống có bạn bè, thiếu bạn bè thì không sống được.Người này phải trang bị cho mình một tư lương: kiến thức khả dĩ họ có thể sống một mình.

Thật sự ra đi và sống một mình là một kinh nghiệm rất dễ sợ. Tương tự, thế giới ta sống dầu độc lập đến đâu, dầu ta có giỏi đến đâu thì trong cái nhìn của đạo Phật, thế giới đó đều là thế giới của TÙY THUỘC hết. Ở cõi dục, chúng ta tùy thuộc vào Dục. Lên cõi Sắc ta tùy thuộc vào Sắc. Nhưng qua cõi Vô sắc ta phải tìm cái gì đủ mạnh để từ thế giới của Sắc đến ranh giới của Vô sắc.

Thế giới của Sắc là như chúng ta nhìn một đối tượng nào đó thuộc về vật chất để tham dự đời sống nội tâm, tham dự các chi thiền Tầm, Tứ, Hỷ, Lạc, Định. Nhưng khi nói đến Vô sắc là nói đến thế giới của ý niệm. Ta phải nuôi trong đầu ý niệm nào đó đủ mạnh để ý niệm đó giúp ta không còn vướng mắc vào đề mục của Sắc giới. Thí dụ một người trong đời sống thường ngày họ chỉ thích chuyện ăn, mặc, đi đứng mua sắm mà bây giờ họ muốn thay đổi thì việc phải làm là tìm những giá trị cao đẹp hơn. Thí dụ như đầu tư thời giờ, tâm trí cho sách vở. Nếu họ tập trung vào sách vở được thì sự tùy thuộc vào những vật chất thô thiển khác được giảm thiểu. Thậm chí có những người chỉ sống bằng những giá trị tinh thần thuần túy mà họ không bị lệ thuộc vào cái kia.

Tóm lại, trong cái nhìn của Đức Phật, tâm tư chúng ta bị lệ thuộc vào cảnh giới hoặc là Dục, Sắc và Vô sắc. Cảnh giới là môi trường cho tâm phát triển. Ta muốn đi từ cảnh giới này sang cảnh giới khác thì ta phải giã từ, mà giã từ thì tất có bịn rịn. Chúng ta đã quen sống với sắc, thinh, khí, vị, xúc mà giờ muốn từ bỏ, muốn được sống độc lập không cần những thứ đó nữa thì nó không phải là chuyến đi dễ dàng. 

Vừa giã từ cái cũ vừa phải làm quen cái mới, nhận gắn bó với cái mới thì đó là chuyện rất khó.

Do vậy giáo lý về Tam giới, nói về cảnh giới của Tâm là Dục giới, Sắc giới, Vô sắc giới và Siêu thế thì quí vị sẽ tìm thấy những ý niệm rất lạ và mới trong đạo Phật. Đó là Tâm thì sống dựa vào cảnh. Nó lệ thuộc, tùy thuộc vào Cảnh. Lần trước chúng tôi và thầy Giác Nguyên có nói về 5 triền cái, 5 Chi thiền, hôm nay chúng tôi sẽ nói về Thiền Vô sắc. Chúng tôi hy vọng nói những điều này có lợi trực tiếp hay không trực tiếp vô bài học hay trong đời sống hàng ngày của quí vị nhưng ở đó cho chúng ta rất nhiều suy tư. Những suy tư này đôi lúc rất lợi ích cho quí vị khi quí vị học Kinh Tạng.

Trong cõi Thiền Vô sắc có tất cả 4 đề mục (ý niệm) rất trừu tượng nhưng đủ mạnh để ta có thể đạt tới sự gắn bó mới trong tâm thức. Tôi thí dụ các vị qua Trung Hoa thấy người ta mua chuỗi. Ở Trung Hoa chuỗi có thể tìm được ở chùa và ở các gift shop, chỗ bán đồ souvernir. Tôi để ý thấy khi họ cầm xâu chuỗi lên thì gói ghém rất nhiều ý nghĩa, có người trọng chuỗi hổ phách, có người thích chuỗi mật lạp vì họ cho rằng nó làm giảm huyết áp. Có người thích chuỗi đá, có người thích chuỗi san hô, mã não, ngà voi v. v…Khi người ta gửi gấm vào xâu chuỗi những ý niệm nào đó, những ý niệm càng lớn có tính chất vĩnh hằng thì người ta càng cảm thấy có gì đó rất đặc biệt với họ. Vì vậy mới có sự khác biệt giữa xâu chuỗi gỗ thường với chuỗi gỗ trầm, với loại đá quý, những ý niệm gửi vào đó rất quan trọng.

Cũng vậy, trong suốt cuộc đời lam lũ, lăn lộn trong cuộc sống chúng ta luôn hướng về những giá trị vĩnh cửu, những giá trị không bị giới hạn. Cũng như quý Phật tử muốn bỏ tiền ra mua một vật gì trong nhà mà nghĩ giá trị nó chỉ một năm thôi thì quý vị nản không mua. Tương tự vậy, một hành giả an trú trong đề mục Sắc giới, vị này thọ hưởng hạnh phúc, lạc thú do Tầm, Tứ, Hỷ, Lạc, Định mang lại. 

Tới một lúc nào đó các vị thấy rằng tâm thức mà còn lệ thuộc vào thế giới vật chất thì nó là cái gì rất hữu hạn. Họ muốn đạt tới cái gì vô hạn (những cái không có biên giới, không có hạn cuộc), là những cái miên viễn, vĩnh hằng. Những điều này để gom tâm nhứt tâm vào. Khi những ý niệm trừu tượng đó đủ khả năng khai triển tâm định của họ thì họ sẽ chứng đắc các tầng thiền Vô sắc giới.

Có 4 tầng thiền Vô sắc: 

1. Không vô biên, 
   
2. Thức vô biên, 
   
3. Vô sở hữu và 
   
4. Phi tưởng phi phi tưởng. 
   

Bốn tầng thiền này vốn được phổ thông trước thời đức Phật. Ngay lúc đức Tôn sư ra đời thì các vị tỳ kheo và Đức Phật vẫn tu tập thiền này. Trước khi Đức Phật thành Chánh Giác thì Ngài đã đạt tới Phi tưởng phi phi tưởng. Sau khi Đức Phật viên tịch một thời gian lâu, những ý niệm về Không vô biên, Thức vô biên, Vô sở hữu, Phi tưởng phi phi tưởng đã là những nguồn tư tưởng rất to lớn của Đạo Phật.

Lát nữa nếu có thì giờ chúng tôi sẽ có vài so sánh về 

1. thế giới của Hoa Nghiêm và quan niệm về Không vô biên, 
   
2. hay về Pháp Tướng Tông và Duy thức đối với Thức vô biên, 
   
3. quan niệm về Tánh Không đối với Vô sở hữu, 
   
4. và logic của Bát Nhã đối với Phi tưởng phi phi tưởng. 
   

Khi chúng ta có một số ý niệm về việc này, chúng ta sẽ thấy rằng có sự liên đới rất liền lạc giữa các quan niệm về Thiền Vô sắc và lịch sử dòng tư tưởng Đạo Phật.

Trở lại bài học của chúng ta, chúng ta sẽ nhờ thầy Giác Nguyên giới thiệu với quý vị một số ý niệm: 

1. thế nào là Không vô biên, 
   
2. là Thức vô biên, 
   
3. là Vô sở hữu, 
   
4. thế nào là Phi tưởng phi phi tưởng. 
   

Và tại sao những ý niệm rất trừu tượng này đủ mạnh, có đủ khả năng để khiến hành giả phát triển tâm Định đến mức độ cao như vậy.

II/ Phần giảng của sư Giác Nguyên:

Kính bạch thầy trụ trì. Kính thưa lớp học.

Hôm trước lớp chúng ta được hướng dẫn bởi một thầy, bây giờ là hai, mình học phương pháp mới, Thượng tọa hỏi thay thế lớp học, đặt ra một số vấn đề với tôi, tôi trả lời. Kính thưa đại chúng trước khi nói về Thiền Vô sắc mình ôn lại chút xíu.

Thế giới chúng ta đang sống là Dục giới. Tức là chúng ta đến với cuộc đời này bằng lòng tham với sắc, thinh, khí, vị, xúc. Chúng ta đến với cuộc đời bằng 6 tham ái đó, và chúng ta thưởng thức, tồn tại trong cuộc đời cũng bằng 6 tham ái đó. Mai này chúng ta cũng sẽ ra đi khỏi thế giới này bằng 6 tham ái đó nếu ta còn là phàm nhân. Có một điều là do trình độ sai khác giữa các chúng sinh nên ngay trong cõi Dục này có những người họ đặt cơ sở cho niềm vui của họ ngay trong những chuyện ăn uống, hưởng thụ, tình ái v.v…Đó là trình độ thấp. Nhưng cũng có những người, các vị đi vào những museum về nature các vị thấy họ ăn rồi họ dành cả ngày, cả tháng săm soi mấy con khủng long, như thượng tọa giới thiệu với chúng ta. Nhưng có những người ở trong cõi Dục mà đi tìm những điểm về cho chính tâm hồn của mình bằng cái đề tài khác, phải không ạ. Nhưng có một điều vì chúng ta sinh và trưởng trong cõi Dục, nên sự thanh thản của chúng ta trong cõi Dục dầu sao nó vẫn y cứ trên các cảnh dục.

Tôi ví dụ những đề tài như sách vở chúng ta đọc trong library hoặc những gì chúng ta nghiên cứu, tham khảo là những đề tài đặt cơ sở trên các dục dầu nó có tha thiết cách mấy. Nhưng mọi chuyện không dừng lại ở đó, có người nghĩ cao cấp hơn là muốn tìm một lối thoát cho tinh thần, mà lối thoát đó đặt cơ sở trên 5 cảnh dục nữa, thì dụ mình đam mê về các loài hoa, về bướm, về tảo biển, đam mê về các loài thực vật trong rừng v.v… Những đam mê này vẫn được thiết lập trên căn bản của 5 dục. Các vị này hướng đến một lối thoát khác đó là tinh thần họ tập trung vào những cảnh xa rời dục lạc. Như tập trung vào đất, nước, lửa, gió, xanh, vàng, đỏ, trắng, hư không, ánh sáng, niệm Phật niệm Pháp niệm Tăng niệm Thí niệm Giới, v.v… Họ tập trung tư tưởng vào một trong hàng mấy chục đề mục như vậy để đạt được một chữ ‘Định’. 

Mới đầu tâm hồn họ giống tâm hồn chúng ta: một ngọn lửa được thắp sáng lên và nhiệt lượng phát ra chung quanh. Đến một mức độ nào đó thì tâm hồn họ giống như một ngọn lửa được nhốt kín trong một ống khói. Các vị tưởng tượng một ngọn lửa lúc bấy giờ không có gì chụp lên thì toàn bộ nhiệt lượng của nó sẽ bị phân tán, chúng ta có thể để bàn tay lên trên mà không nóng. Nhưng nếu cũng ngọn lửa này (không thêm không bớt) mà chúng ta chụp vào trong đó một ống khói đèn thì toàn bộ nhiệt lượng của ngọn lửa sẽ được tập trung vào một chỗ, thì lúc đó cũng ở khoảng cách này bàn tay chúng ta không thể nào để lên được vì toàn bộ hơi nóng đã được dồn vào một chỗ.

Thì đối với một người không phân tán nội tâm qua các ngõ trần cảnh: mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý nữa, mà chỉ tập trung vào một hướng thôi đất, nước, lửa gió … họ chỉ tập trung vào một đề mục không thôi thì lúc bấy giờ nội tâm họ có khả năng XUYÊN THẤU VÀ ĐỐT CHÁY 5 THỨ TRIỀN CÁI : tham dục, sân độc, hoài nghi, phóng dật, v.v… Với khả năng như vậy, trình độ tâm linh cao nhất mà hành giả đạt được lúc này thuật ngữ Phật học gọi là Thiền định. Với sự định tâm đó hành giả không ăn không uống một ngày, hai ngày, ba bốn năm sáu và bảy ngày. Được như vậy! Nếu một hành giả có ba la mật nhiều thì từ việc tập trung này, hành giả có thể dùng tư tưởng mình cho nó trở thành một nguồn năng lượng.

Các vị biết cái đập thủy điện không ạ, nước chỉ là nước thôi, nhưng khi người ta làm cái đập chặn ngang nó lại, làm cho nước thoát đi ở một điểm nào đó nó trở thành một nguồn sức mạnh kinh khủng. Thì với sự định tâm mà hành giả gom góp, tích cóp, dồn trữ được trong bấy lâu thì bây giờ nguồn định tâm đó trở thành sức mạnh mà nếu vị đó muốn có thể biến người nữ thành người nam. Vị đó có thể thăng thiên, độn thổ, lấy tay rờ mặt trăng mặt trời. Nói theo vật lý học hiện đại, thân tâm vị đó, tinh thần và vật chất vị đó lúc bấy giờ không còn có khoảng cách nữa. Einstein đã từng nói: Khi vật chất đạt đến tốc độ nào đó thì nó trở thành zero phải không ạ?

Rồi một lần ngài A Nan hỏi đức Phật: "Có phải chăng Thế Tôn tự cái thân bằng đất nước lửa gió này và máu xương này Thế Tôn bay đến cõi Phạm Thiên không cần hiện cái thân khác?" Đức Phật nói phải, ta đi về cõi Phạm thiên bằng tấm thân này. Ngài A Nan nói: “Bạch Thế Tôn con rất lấy làm khó hiểu, xin Thế Tôn giải thích cho con”. Phật nói: Cũng giống một thỏi sắt trước sau nó chỉ là thỏi sắt, nhưng trọng lượng thỏi sắt sẽ hoàn toàn thay đổi nếu nhiệt độ nó bị thay đổi. Một thanh sắt nhẹ được nung nóng lên và một thanh sắt để nguội nhiệt độ sẽ khác nhau. Thì Đức Phật nói cũng vậy, với một người điều phối được tâm thức ở một mức độ hoàn chỉnh nhứt thì lúc bấy giờ cái thân sẽ trở nên nhẹ nhàng hơn.

Một lần khác, đức vua Milinda hỏi tỳ kheo Nagasena: “Tôn giả hãy giải thích cho con nghe làm sao người ta có thể bay lên được”. Thì ngài Nagasena nói ý thế này: cái chuyện người ta bay là có thể được chớ không khó khăn. Tôi xin hỏi đại vương từ bé đến giờ có khi nào tấm thân đại vương lơ lửng mặt đất. Vua Milinda nói có, đó là những lần trẫm nhảy lên. Thì ngài Nagasena nói: khi đại vương MUỐN thì lập tức thân đại vương dầu nặng cách mấy nó vẫn có thể rời mặt đất như thế nào thì vị hành thiền khi họ chứng thần thông họ vẫn có thể rời khỏi mặt đất. Sở dĩ họ bay được lâu bởi vì cái tâm họ định mạnh. Còn cái tâm đại vương yếu quá nên nó rớt trở lại. Vị chứng được thiền định dầu họ còn phàm nhưng họ có khả năng sử dụng cái thân này bay lên hư không, độn thổ đều tùy thuộc vào tâm lực họ tạo.

Nhưng cũng có chúng sanh họ nghĩ: "Mình từ bỏ dục lạc để đạt tới cảnh giới này nhưng để được gì? Nó vẫn còn bị hạn cuộc: con mắt vẫn còn phải bị nhìn thấy, cái tai vẫn phải nghe, mình vẫn còn là một khối hình hài giữa cuộc đời chật hẹp, tù túng." Vị đó nghĩ rằng ngày nào còn thân xác là ngày đó cũng còn như bao nhiêu người khác. Vị đó suy nghĩ: "Vấn đề là mọi thứ vật chất trên đời đều hữu hạn." Vị đó lại nghĩ thêm: "Chỉ có hư không là vô hạn." Các vị nghe kịp không, ngôi nhà dù rộng cách mấy cũng có điểm dừng của nó, dòng sông dài mấy cũng có chỗ chấm dứt của nó, hồ rộng cách mấy cũng có cái biên bờ của nó, nhưng hư không thì không bao giờ. Chúng ta nên có sự phân biệt rõ giữa đề mục hư không và hư không vô biên.

Rất tiếc là thầy trụ trì nói chúng tôi đã dạy quá nhanh, phần các tâm đáo đại chúng tôi đã chưa kịp giải thích các vị nghe về các tầng thiền định. Bây giờ chúng tôi nói tóm tắt thế này. Khi nhận ra được chỗ mình ở nó là vật chất, tấm thân mình còn là vật chất thì vị đó thấy rằng ngày nào chỗ mình ở không còn là vật chất . 

Ngày nào tấm thân mình nó không còn là vật chất nữa thì ngày đó mình mới đạt được cảnh giới vô hạn. Hay nói ngày nào tôi còn nằm trong khối cộng đồng chung châu Âu, ngày nào tôi còn nằm trong nước VN thì passport của tôi còn có giới hạn. Nếu tôi là công dân Mỹ thì nó rộng rãi hơn phải không ạ? Thì vị đó lúc bấy giờ như mang tư tưởng của một người đi làm giấy tờ để vào quốc tịch Mỹ. Còn tất cả những cảnh giới còn lại như 6 cõi Dục giới được xem như quốc tịch VN, các tầng thiền Sắc giới giống như quốc tịch của châu Âu. Riêng về thiền Vô sắc giới giống như quốc tịch của Mỹ vậy, nói nôm na như vậy.

Tức là ngày nào thân này còn là một thứ vật chất, chỗ mình ở là một thứ vật chất là ngày đó mình còn bị giới hạn, nên vị này hướng tới tầng thiền không vô biên. Nhưng đến giai đoạn nào đó vị này thấy rằng hư không vô biên đúng là vô biên nhưng nó vẫn bị tâm thức biết, vậy cái tâm thức đó mới thật sự là vô biên vì nó biết được cái vô biên. 

Cũng giống như tại sao nói trí tuệ Đức Phật là bất khả tư nghì. Là tại vì trên đời này có bốn pháp bất khả tư nghì: 

1. thứ nhứt là bất khả tư nghì. Nếu ai đó chưa phải là bậc Chánh đẳng chánh giác thì không thể nào hiểu biết một cách trọn vẹn lý nghiệp báo. Chỉ có đức Phật hiểu biết trọn vẹn lý nghiệp báo thôi, nên lý nghiệp báo được xem là bất khả tư nghì. 
   
2. Thứ hai là thế giới bất khả tư nghì, chẳng hạn cái trứng có trước hay con gà có trước, hoặc là cái cây có trước hay cái trái có trước. 
   
3. Thứ ba là thần thông bất khả tư nghì. Năng lực thần thông là vị đó làm được nhiều cái chuyện di sơn tạo hải, hô phong hóa vũ, điều này đức Phật gọi là thần thông bất khả tư nghì. 
   
4. Thứ tư là Phật trí bất khả tư nghì, tức là trí đức Phật hiểu được tất cả những gì là bất khả tư nghì nên trí Phật từ đó được gọi là bất khả tư nghì.
   

Thì hư không vốn đã là vô biên mà cái gì biết được hư không là vô biên? – Chính là tâm thức của chúng sanh. Biết được hư không là vô biên nên tâm thức đó lại còn vô biên hơn, rộng rãi hơn.

Tiếp theo vị đó thấy là cả hư không là vô biên nhưng còn bị thức biết, và cái thức này nó vẫn còn được ghi nhận. Trong Kinh văn ghi nhận là khi hành giả ở tầng thiền hư không vô biên, vị đó chỉ cần suy niệm trong đầu “thức là vô biên”. 

Đến tầng thiền vô sở hữu xứ, vị đó niệm: trên đời này tất cả chỉ là tương đối thôi. Cả ‘thức’ lẫn ‘hư không’ đều là tương đối cả. Vị đó không chấp trước vào bất cứ cái nào, cả thức lẫn hư không. Nên cái thứ ba này gọi là Vô sở hữu xứ là không có gì hết.

Thứ tư là Phi tưởng phi phi tưởng xứ. Khi học Vi diệu pháp tới bài 21 cảnh chúng tôi sẽ hướng dẫn các vị trong 21 cảnh đó tâm nào biết được cảnh quá khứ, tất cả tâm nào biết được cảnh vị lai, tất cả tâm nào biết được cảnh hiện tại. Thì trong tất cả 4 tầng thiền này cái tâm hư không vô biên, tâm thức vô biên nó quán sát trở lại cái cảnh của hư không vô biên. Nói chung cái tâm thứ ba nó biết được cảnh thứ nhứt, cái tâm thứ tư biết được cảnh của tâm thứ hai. Như vậy Phi tưởng phi phi tưởng xứ chính là một hình thức phát triển cao nhứt của ý thức.

(Chúng tôi nghĩ rằng có lẽ chúng ta có hai cách giải quyết trong bài học này. Hoặc là chúng tôi phải bỏ ra một thời gian từ đây tới chiều để quí vị hiểu. Còn hai nữa là phải nhờ thầy trụ trì đúc kết vấn đề này, vì chúng tôi càng nói càng thấy quí vị càng mịt mù!!!)

(còn tiếp)