2021-12-16, 04:44 PM
(tt và hết) Sư Toại Khanh Giảng Hiện Hữu Duyên và Ly Khứ Duyên(3-3)
https://toaikhanh.com/videotext.php?vid=Z99f7SPePDM&abt=Hi%E1%BB%87n+H%E1%BB%AFu+v%C3%A0+Ly+Kh%E1%BB%A9+Duy%C3%AAn
Bây giờ tới cái, Thiền duyên, Quả duyên, Đạo duyên, Nghiệp duyên, Vô gián duyên, Cảnh duyên học rồi, Còn gì nữa ? Dựa vào ý nghĩa của nó mà gọi tên. Nghe kịp không ? Thí dụ như nói là : Để hoàn thành ngôi chùa này chúng ta cần đến sự hỗ trợ của bao nhiêu tài lực, tâm lực, khí lực và nhân lực, hiểu không ?
1. Tài lực là cái gì ? Tiền.
2. Nhân lực là ? Con Người, phải có con người mới làm được chứ.
3. Khí lực là ? Công sức á.
4. Trí lực là phải tính toán, đau đầu lắm. Tức là cái plan nó phải sửa chỉnh, chỉnh sửa nhức đầu luôn.
Ta dựa vào những khía cạnh đó mà người ta gọi tên Duyên, gọi tên mấy cái lực lực đó đó.
Ở đâu mà nó lòi ra vậy cô ? Đang học về Duyên tự nhiên cô vạch áo ra hỏi, Cô hỏi, tôi giải thích, nhưng chỉ lưu ý cô một điều: là mình đang dạy cô nấu canh chua, rồi cô hỏi tui vậy chứ : xà bông rửa chén là sao ? Trớt quớt vậy đó. Bà này bả nói vậy mà hay à. Chắc tui dạy một buổi về Chế định đi. Học rồi hả ? Ờ. Học rồi sao cô hỏi ? Cái Chế định nó là một đề tài rất là độc đáo. Tại vì cô hỏi thì tôi nói.
Hư không chế định: cái không của cái tô, hoặc nơi không có vết cọ trong bức tranh
Hư không chế định là thế này : Các vị có đồng ý với tôi là thế giới này nó được kết hợp bởi Có và Không không ? Mình gọi là một cái tô thì cái tô đó phải kết hợp cái có và cái không mới làm nên cái tô đúng không ? Cái có là nó phải có cái thành, hoặc là nó phải có cái ruột rỗng. Chính cái ruột rỗng nó mới phát huy được tác dụng của cái tô, đúng không ? Mình gọi là một cái nhà thì phải có cái vách và cái rỗng của cái nhà đúng không ? Thì cái rỗng đó được gọi là hư không. Khoan. Trong một bức tranh, cái chỗ mà cái cây cọ chạm tới nó là một phần của bức tranh, mà chỗ cái cọ không chạm tới có phải là một phần của bức tranh không ? Các vị nghe tôi nói kịp không ? Trong một bức tranh, chỗ mà cây cọ chạm, những nét cọ nó là một phần của bức tranh, nhưng cái chỗ mà cọ không chạm tới nó có cần thiết không ? Cần chứ. Bởi vì chính cái chỗ mà mình không vẽ đó, nó là một phần của bức tranh.
Như là cái ông đó, ổng mở một cuộc triển lãm ổng trưng bày tranh, ổng trưng bày nhiều tranh lắm, thì trong đó một bức tranh mà chỉ là một nền vải trắng thôi, ổng để cái tên nó là « Đàn bò trên đồng cỏ » thì người ta hỏi « Bò đâu ? cỏ đâu ? » Thì ổng nói là « Bò ăn hết cỏ nó đi mất rồi ! » cái đó chuyện dóc mà, nói mấy ông họa sĩ tào lao.
Trên một bức tranh, cái có và cái không hỗ trợ lẫn nhau. Có nghĩa là trong đời sống này, cái có và cái không, thí dụ đói là không mà no là có, thì hai cái, đói là bụng trống, mà no là bụng đầy.
Hai cái này, một cái lacking, một cái full nó hỗ trợ lẫn nhau, thì cái lacking đó được gọi là hư không. Cái tô nó phải trống mình mới đựng đồ được. Bức tranh nó phải có chỗ mình vẽ, có chỗ mình không vẽ gì hết, thì chính cái chỗ không vẽ nó hỗ trợ cho chỗ được vẽ. Nó sâu lắm.
Hôn nhân là gì ? Hôn nhân là sự kết hợp từ hai mảnh đời đơn chiếc. Nếu nói một cách thơ mộng là : Trong một quan hệ vợ chồng, nếu không gian tự do hai người càng lớn thì cuộc hôn nhân đó nó mới bền. Không gian tự do mà nó càng nhỏ là hai đứa đang nhốt tù nhau. Từ ngày chúng ta nhận nhẫn cưới có nghĩa là chúng ta đang cầm tù nhau bằng một dây xích chỉ có một khoen thôi. Thường thì dây xích nhiều khoen.
Cho nên, thế giới này nó được hình thành từ những khoảng trống. Hiểu không ? Chính những khoảng trống đó nó phân biệt A và B. Hiểu hả ? Chứ không nó thành một khối hay sao ? Ngay cả bánh bao mà nó còn có nhân và có vỏ mà, thì cái khoảng trống đó được gọi là hư không. Và nó sâu lắm, rất là sâu.
Đạo Phật rất là sâu: Mọi thứ được hình thành từ cái Có và Không, và cái Không ấy được gọi là hư không. Chỉ đơn giản như vậy.
Tôi nhớ ông đó, ổng thuê người ta vẽ bảng hiệu, vẽ bảng hiệu có hình con sư tử nó đang nhe nanh vậy nè, thì họa sĩ mới nói là : « Có hai giá, sư tử cột thì mắc, mà sư tử thả thì giá rẻ ». Ổng nói, « Thôi, vẽ sư tử thả đi », qua một đêm sau, trời mưa lớn, thì cái bảng hiệu nó trôi mất, thì ổng kêu họa sĩ tới ổng hỏi : « Ông vẽ gì mà qua một đêm mưa nó trôi ! » ổng nói « Hôm qua hỏi ông vẽ sư tử thả hay sư tử cột. Sư tử thả thì bằng sơn dởm gặp mưa nó trôi, còn sư tử cột thì sơn tốt.» Ổng nghe nói « sư tử thả » mà rẻ hơn là ổng thích rồi, thứ hai sư tử nó phải nhe nanh, đằng này ổng hiểu chữ cột nghĩa là nó bị xiềng á, thì nó đâu còn hay nữa, nhưng ông không hiểu rằng « cột » ở đây là sư tử vẽ bằng sơn tốt, sơn mà outdoor paint, còn cái kia indoor nó rẻ hơn. Cho nên, thế giới này nó được cấu tạo từ cái có và cái không là như vậy đó quý vị, nó được cấu tạo từ cái cột và cái thả.
Chúng ta có hai cách nhìn về thế giới,
1. nhìn về bản chất và
2. nhìn về hiện tượng.
Chắc tui phải ôn lại cái đó quá. Chúng ta có hai cách quan sát thế giới : cách một là nhìn vào bản chất của nó, cách hai là nhìn vào hiện tượng của nó.
Nhìn vào bản chất là sao ? Nhìn vào bản chất có nghĩa là, mình tính đến cái nội dung rốt ráo của một sự vật. Ví dụ như : trong Kinh nói, bản chất rốt ráo của một con người nó gồm là : Nó có hai cái rốt ráo, một, là Tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, tủy, thận, tim, gan, mật, đàm, mủ, máu, mồ hôi, phẫn, nước tiểu, … thì những cái này nó là bản chất con người.
Ba cái nhan sắc mà hoa hậu, hoa khôi cái đó là hiện tượng.
1. Bản chất chỉ là 32 món đồ dơ. Nhưng mà đó là bản chất cấp một.
2. Bản chất cấp hai, bản chất sâu hơn đó là : Đất, nước, lửa, gió. Đó là bản chất rốt ráo nhất.
Đất là gì ? Đất ở trong Đạo Phật không phải là Soil, không phải là earth.
Đất ở đây là trạng thái
1. cứng,
2. mềm,
3. thô,
4. nhám,
5. nặng,
6. nhẹ,
7. mịn,
Định nghĩa rốt ráo về bốn đại:
1. Cứng, mềm, mịn, nhám, nặng, nhẹ thì được gọi là đất.
2. Tan, chảy, ngưng tụ, hoặc kết dính, trạng thái đó được gọi là nước.
3. Tất cả các nhiệt độ nóng lạnh, được gọi là lửa.
4. Sự xê dịch, dời đổi, thúc đẩy, áp suất là gió.
Xê dịch, dời đổi, thúc đẩy và áp suất, là movement và pressure thì những cái này nó được gọi là gió. Định nghĩa rốt ráo như vậy. Và nếu định nghĩa rốt ráo như vậy, thì bốn đại nó không có phải là như mình hiểu bằng khái niệm thông thường, bên ngoài. Hiểu không ?
Và nếu phân tích như vậy thì, ở trên mặt nước nó cũng có đất, mặt nước biển á, sóng nó đánh vào người có làm quý vị rát mặt không ?
1. Cái rát đó chính là do chất đất,
2. nhiệt độ trong nước, được gọi là lửa,
3. flowing, floating được gọi là nước,
4. movement, pressure của nước biển được gọi là gió.
--ooOoo--
Tại sao gọi là « Ngũ uẩn giai không ? » Vì hai lý do :
Lý do thứ nhất, trên đời này, mọi thứ do sự kết hợp mà có. We are nothing but relationship. Chúng ta không là gì cả, mà chúng ta chỉ là những mối quan hệ, chúng ta chỉ là sự kết nối của các điều kiện. Chứ thật ra, xét về bản chất rốt ráo thì không có một cái gì gọi là một chiếc xe, không có gì gọi là cái đồng hồ, mà tất cả chỉ là sự lắp ráp của các phụ tùng mà thôi.
Tôi nhắc lại, không hề có một chiếc xe trong đống đồ parts, mà cũng không hề có đống đồ parts nào trong một chiếc xe, là vì sao? Vì cái đống đồ parts khi được lắp ráp một cách hợp lý nó thành ra chiếc xe. Mà khi ráp thành chiếc xe rồi thì đống đồ parts không còn nữa, muốn thấy đống đồ parts thì làm ơn mình rã chiếc xe ra, hiểu không? Được gọi là một con người là bởi vì đó là sự cộng ghép của các bộ phận, những bộ phận đó mình cắt rời nó ra thì thành ra nguyên một cái đống vừa thịt vừa đồ lòng. Hiểu không? Bây giờ tôi muốn nói các vị biết đó là của ai, tôi chỉ cắt từng khúc, từng khúc, tôi tháo khớp ra, tim gan phèo phổi tôi làm một đống, rồi thịt gân xương tôi làm một đống thì tôi chỉ các vị kêu cái đó là cái gì? Hay là các vị kêu đó là cô hoa hậu? Trừ phi tôi nói, trừ phi tôi nói, cái này tháo, cái này của cô hoa hậu Nguyễn Thị X gì đó, thì mấy cô mới nói “Trời ơi, của hoa hậu” chứ tui không nói gì hết, tui kêu các vị vô đem cái gì đó trong phòng ra thì các vị đếm dư sức, vô trong phòng các vị không thấy cô hoa hậu đâu hết, mà tôi tháo ra từng phần. Hiểu không? Lúc đó không còn cái tên gọi Hoa hậu nữa mà đó mới là hiện tượng cấp một.
Còn hiện tượng cấp hai là mới ghê.
1. Hiện tượng cấp một là còn là gân xương máu mủ,
2. Hiện tượng cấp hai là nó chỉ còn là một đống đất nước lửa gió thôi.
Cho nên, chúng ta có hai cách nhìn thế giới: nhìn về bản chất và nhìn về hiện tượng.
Thế giới hiện tượng:
Trong vô số kiếp sanh ra các cảnh giới luân hồi, chúng ta thường chỉ nhìn thế giới qua cái hiện tượng thôi.
Cái này mới quan trọng nè: Tùy thuộc vào
1. nền tảng tâm thức,
2. nền tảng kiến thức,
3. nền tảng văn hóa,
4. nền tảng trí tuệ,
5. cảm xúc cá nhân,
dựa vào chừng ấy nền tảng, chúng ta có một nhận thức khác nhau về các hiện tượng, có nhận thức khác nhau trên từng hiện tượng. Có hiểu không?
Đối với nhà quê, thì bẹ chuối khô, rơm, tro trấu không có giá trị gì hết đúng không? Nhà quê Việt Nam á, bẹ chuối nè, rơm nè, nhưng mà các vị biết người Nhật họ đem bẹ chuối, rơm, vỏ trấu họ về họ làm những bức tranh mà phải nói là đẹp bằng trời quý vị có biết không? Và tôi, từng gặp những bình hoa ikebana của Nhật mà họ chưng trên một cái bệ cao, cái bệ cao đó, họ chế nước vô, họ thả cục chì, trời ơi đẹp le lưỡi luôn.
Có nghĩa là trên cùng một hiện tượng mà tùy thuộc vào
1. vốn liếng nền tảng,
2. kiến thức,
3. thẩm mỹ,
4. nghệ thuật,
của mỗi người mà chúng ta có một nhận thức khác nhau trên cùng một hiện tượng.
Thế giới bản chất: nơi chúng ta gặp nhau
Chúng ta chỉ có thể gặp nhau khi chúng ta quan sát vấn đề trên khía cạnh bản chất. Tại sao tất cả Thánh nhân đều có cái nhìn giống nhau? Vì quan sát mọi sự trên khía cạnh bản chất.
Còn tại sao cái nhìn của Phàm phu nó chống trái, nó mâu thuẫn, nó kình chấp lẫn nhau? Là bởi vì chúng ta đánh giá vấn đề trên hiện tượng, phenomenon, mà đánh giá trên hiện tượng thì sao? Cái thằng mắt kém nó nhìn khác cái thằng mắt tỏ, cái thằng cận thị, viễn thị, loạn thị và cái thằng siêu thị bốn thằng này nó nhìn món đồ khác nhau. Hiểu hả?
Đánh giá hiện tượng thì chúng ta phải dựa vào các điều kiện rất là hời hợt như là:
1. thẩm mỹ,
2. kiến thức về kỹ thuật,
3. văn hóa xã hội,
4. văn hóa dân tộc.
Văn hóa xã hội là sao ta? Tôi sống ở đâu?
Còn văn hóa dân tộc là gì? Là tâm thức của từng đất nước.
Như hồi nãy tôi nói đó, cái bình hoa của người Nhật nó không có giống bình hoa của người Tàu, cái bình hoa người Tàu không giống bình hoa của người Mỹ, các vị có để ý cái đó không? Các vị vào trong google các vị đánh cái chữ mà “flower arrangement” á thì nó sẽ cho quý vị thấy, cái bình hoa Ikebana của Nhật nó không giống với kiểu hoa của người Âu Mỹ, mà người Âu Mỹ nó không giống người Tàu. Các vị đi vào khu vườn Nhật nó không giống với Chinese garden. Chinese garden nó không có giống cái Japanese garden. Nó khác nhau nhiều lắm.
Tôi thích cái English style garden, có nghĩa là cái vườn phong cách Anh, là sao? Những gốc cổ thụ to đùng, nằm rải rác trên một thảm cỏ xanh mướt, chỉ vậy thôi? Tại sao tôi thích nó? Bởi vì khi tôi đi vắng nhà, thì tôi chỉ nói thằng cha cắt cỏ tới, chạy vòng vòng, tôi về nó đẹp, khỏi phải cắt kéo gì hết. Còn tôi thích hoa nào đó thì tôi bê vài chậu tôi máng cửa sổ, tôi đi ở nhà nó héo thì tôi khiêng chậu khác về, tôi ra ngoài tui khiêng. Cái tui căm thù nhất là nguyên cái vườn hoa đủ thứ nó vô nó nhảy “cắc cùm cắc cùm” rồi trong khi tôi phải chăm sóc thằng này tưới nhiều thằng này tưới ít, rồi thằng này mùa đông sống, thằng này mùa đông chết, thằng này mùa thu sống mùa thu chết, trời ơi tui rầu vô cùng. Tui khoái English style garden, trên là mấy gốc cổ thụ to đùng, nằm rải rác trên thảm cỏ xanh mướt. mà đi rồi, cứ đưa chìa khóa cho thằng cha cắt cỏ là khỏe, chả mở cửa ra chả chơi vòng vòng vòng vòng, tui đi tám năm tui về khu vườn tui vẫn như mối tình đầu. Tui teo nhất là khu vườn mà trồng tùm lum á, trời đất ơi, nội cái tiền mà nó vô chăm sóc đủ chết rồi. Cho nên, đánh giá thế giới qua khía cạnh hiện tượng là chúng ta dễ dàng đi đến xung đột, mâu thuẫn, chống trái và chia cách, phân ly. Thế giới này có chiến tranh, thế giới này có mâu thuẫn là vì thế giới này chỉ nhìn mọi sự trên khía cạnh hiện tượng.
Các vị thánh nhân, 1000 ông ngồi gần nhau mình không nghe tiếng thở luôn bởi vì các cha chỉ đánh giá thế giới trên khía cạnh bản chất.
Khi cùng nhìn trên khía cạnh bản chất, cùng nhìn trên khía cạnh rốt ráo thì ở đó chúng ta lập tức có ngay sự đồng thuận, mà đã nói đồng thuận thì có gì cãi nhau đây.
Chính vì chúng ta có cái nhìn khác nhau cho nên chúng ta mới chổng mông chúng ta cãi. Vì đó, cho nên trong kinh mới nói chuyện Người mù sờ voi đó, tức là anh mù thứ nhất, ảnh rờ cái chân voi, ảnh nói rằng: “Con voi hình dáng giống như cột nhà” thì anh thứ hai ảnh mù ảnh rờ cái tai ảnh nói “Con voi giống như cái quạt”, hiểu chưa? Rồi anh mù thứ ba, ảnh rờ cái đuôi, ảnh nói “Con voi giống như cái chổi”, thì mỗi anh, anh thứ tư anh rờ cái bụng ảnh nói “Con voi giống như là cái trống vậy đó” thì thật ra anh nào cũng đúng, mà lại sai, đúng ở đây có nghĩa là: Giống cái chổi chỉ là cái đuôi voi, giống cái trống chỉ là cái bụng voi, giống cái cột nhà chỉ là cái chân voi, giống cái quạt chỉ là cái tai của voi.
Đúng nhưng mà sai.
Nó đúng nhưng mà nó phiến diện.
Tây nó có dạy mình một câu: “Một nửa cái đúng vẫn là sai. Chân thật một nửa vẫn là lời dối trá”. Bà vợ hỏi “Sáng nay anh đi đâu?” “Sáng nay anh đi ăn ở Bebe á” Ảnh nói rất là đúng, nhưng mà ảnh giấu một nửa, đi với con nhỏ bồ. Chả nói đúng chứ. Hỏi “Đi đâu mà không ăn cơm chiều?” “Đi ăn ở Bebe chứ đâu, ăn ở chỗ Tường Ký, uống café Lú.” Mới về mấy bữa biết café Lú. Nhưng mà thật ra quan trọng nhất là: Anh đi uống với ai? Phần đó bị giấu. Bà này gan, khi người ta hỏi vậy là ý người ta là cái vụ kia, chứ hỏi chia ra từng khúc, bà này gan. Cho nên là một nửa sự thật vẫn chưa đủ xài. Có hiểu không?
Và Tây nó có câu tôi rất là thích “Người không đọc sách rất đáng sợ, nhưng đứa đọc một cuốn còn đáng sợ hơn” là vì sao? Là vì nó có cái nhìn phiến diện. Mà những cái học thuyết dầu về Đạo học, hay về triết học, hay về chính trị, nó đáng sợ ở điểm là: Nó một chiều. Tôi đã nói không biết bao nhiêu lần.
Tôi không có chống ai hết, nhưng mà sự thật tôi phải nói.
Trong một tình huống đặc biệt nào đó, đất nước ấy, dân tộc ấy cần tới một giải pháp chính trị, giải pháp ấy vào thời điểm ấy nó là the best one. Nhưng mà ở thời điểm khác, giải pháp ấy, đường lối ấy, học thuyết ấy xài không được, mà chỉ có mấy thằng lú nó mới tiếp tục nó ôm học thuyết ngu xuẩn nó xài hoài, hiểu không? Cái đó là một chiều.
Tại sao những đất nước trên thế giới này nó khổ là bởi vì người ta cứ theo đuổi học thuyết mà nó đã lỗi thời rồi. Vào thời điểm đó, cái đó xài được. Đúng. nhưng mà nó mang tính đối phó thôi.
Ví dụ như mình đau răng quá ra bác sĩ họ phải nhổ. Trước khi nhổ họ phải lấy miếng bông gòn, họ nhúng miếng thuốc tê, họ bôi lên trước, rồi xong họ mới lụi một mũi thuốc tê mà tê đầy đủ sau. Thì miếng bông gòn đó mình thấy nó tê tê là để người ta chích thuốc cho nó đỡ đau thôi, chứ mà mình phải hiểu ngầm đó là phương tiện nhất thời.
Bởi vì Tàu có câu là “Phương tiện giả nhất thời”. Đã gọi là phương tiện thì dùng tạm thôi, nín thở qua sông chứ không phải lấy nó làm cứu cánh. Mình thấy quá mình thích, mình nói bác sĩ cho em miếng tê tê em khỏi nhổ rang. Được không? Mỗi lần nhức là em dzộng nó vô. Sai. Nó chỉ là mang tính đối phó thôi. Hiểu chữ “đối phó” không?
Cho nên, nên nhớ: Thế giới luôn vận hành, tuôn chảy không ngừng. Tất cả mọi giải pháp cũng vì vậy, đều mang tính tạm thời, đều mang tính đối phó. Phúc thay cho kẻ nào hiểu được rằng, linh động trong một thế giới bất trắc, và bất hạnh cho kẻ nào cứ khư khư một giáo điều, một tín điều, một học thuyết bất biến trên một dòng chảy miên viễn, bất tuyệt, của đời sống. Đó là một cái họa cho bản thân và họa cho đời.
Mình phải hiểu rằng, bệnh hoạn, thuốc men và những giải pháp, chính trị xã hội, tất tần tật đều là giải pháp tạm thời. Vì sao? Vì thế giới nó là một dòng chảy. Thế giới là một dòng chảy.
Các vị còn nhớ cái truyện mà khắc chuông cầu kiếm hả? Cậu công tử đi qua sông với một thằng đầy tớ, đang đi loay hoay thế nào rớt thanh gươm xuống dưới sông. Kêu thằng đầy tớ nhảy xuống mò. Thằng đầy tớ thấy nước sông sâu cuồn cuộn không dám nhảy xuống, nó lấy cái vôi ăn trầu nó làm dấu trên xuồng á, chỗ mà thanh gươm bị rớt. Ông chủ nó hỏi, công tử hỏi : “Tại sao không nhảy xuống mò mà làm dấu?” Nó nói “ Ở đây sâu lắm, để vô bờ con nhảy xuống con mò. Đâu có sao đâu, mình đã làm dấu rồi”.
Cái câu chuyện đó nhiều người tưởng rằng đó là câu chuyện cười, tui đọc không hề cười miếng nào, tui đã khóc. Vì sao? Vì câu chuyện đó là câu chuyện của chúng ta. Nước chảy cuồn cuộn, con thuyền đang trôi, và thanh gươm không bao giờ nó rớt theo trục thẳng, nó luôn luôn đi theo đường xiên, gươm rơi xuống đường xiên, nước đang chảy mạnh, con thuyền đang đi. Ngay lúc đó nhảy xuống thì đã tìm không ra rồi, nói gì cái chuyện vào bờ đi tìm chỗ khác.
Khi chúng ta thương ai đó, chúng ta cưới về là chúng ta cưới nhầm đứa khác rồi. Theo trong A-tỳ-đàm. Tôi thương cái cô mà coi như là môi son, mặt trắng, má hồng. Tôi cưới về, bả về nhà bả rửa sạch ra, bả móc hàm răng giả bả bỏ vô ly bả rửa, bả tháo nguyên một chùm lông nheo cong cong ra là tôi chỉ quỳ tôi lạy “Thưa má, con đây.” Hồi nãy trên đó nó vỗ tay như sấm, đèn màu chớp tắt chớp tắt, pháo hoa đì đùng, hoa ngập sân khấu, mê quá, rước em về. Em về mà em tháo từng thứ ra là tôi chỉ quỳ tôi lạy thôi. Thương người này, chúng ta cưới qua người khác. Chúng ta giận người này, nhưng mà chúng ta trả thù là chúng ta trả thù một đứa khác. Vì sao? Vì con người cũ không còn nữa. …Ông hiền triết Hy Lạp Heraclitus nói: “Ta không thể nào nhúng chân trên cùng một chỗ trên dòng nước” Có hiểu không? Đó là tinh hoa của Đạo Phật. Sống trong một nhận thức như vậy, chúng ta cảm thông, thương yêu và bao dung, chứ không phải là bung dao.
Thôi, nghỉ ăn cơm./.
(Hết)
Mục Lục các Bài Giảng
https://toaikhanh.com/videotext.php?vid=Z99f7SPePDM&abt=Hi%E1%BB%87n+H%E1%BB%AFu+v%C3%A0+Ly+Kh%E1%BB%A9+Duy%C3%AAn
Bây giờ tới cái, Thiền duyên, Quả duyên, Đạo duyên, Nghiệp duyên, Vô gián duyên, Cảnh duyên học rồi, Còn gì nữa ? Dựa vào ý nghĩa của nó mà gọi tên. Nghe kịp không ? Thí dụ như nói là : Để hoàn thành ngôi chùa này chúng ta cần đến sự hỗ trợ của bao nhiêu tài lực, tâm lực, khí lực và nhân lực, hiểu không ?
1. Tài lực là cái gì ? Tiền.
2. Nhân lực là ? Con Người, phải có con người mới làm được chứ.
3. Khí lực là ? Công sức á.
4. Trí lực là phải tính toán, đau đầu lắm. Tức là cái plan nó phải sửa chỉnh, chỉnh sửa nhức đầu luôn.
Ta dựa vào những khía cạnh đó mà người ta gọi tên Duyên, gọi tên mấy cái lực lực đó đó.
Ở đâu mà nó lòi ra vậy cô ? Đang học về Duyên tự nhiên cô vạch áo ra hỏi, Cô hỏi, tôi giải thích, nhưng chỉ lưu ý cô một điều: là mình đang dạy cô nấu canh chua, rồi cô hỏi tui vậy chứ : xà bông rửa chén là sao ? Trớt quớt vậy đó. Bà này bả nói vậy mà hay à. Chắc tui dạy một buổi về Chế định đi. Học rồi hả ? Ờ. Học rồi sao cô hỏi ? Cái Chế định nó là một đề tài rất là độc đáo. Tại vì cô hỏi thì tôi nói.
Hư không chế định: cái không của cái tô, hoặc nơi không có vết cọ trong bức tranh
Hư không chế định là thế này : Các vị có đồng ý với tôi là thế giới này nó được kết hợp bởi Có và Không không ? Mình gọi là một cái tô thì cái tô đó phải kết hợp cái có và cái không mới làm nên cái tô đúng không ? Cái có là nó phải có cái thành, hoặc là nó phải có cái ruột rỗng. Chính cái ruột rỗng nó mới phát huy được tác dụng của cái tô, đúng không ? Mình gọi là một cái nhà thì phải có cái vách và cái rỗng của cái nhà đúng không ? Thì cái rỗng đó được gọi là hư không. Khoan. Trong một bức tranh, cái chỗ mà cái cây cọ chạm tới nó là một phần của bức tranh, mà chỗ cái cọ không chạm tới có phải là một phần của bức tranh không ? Các vị nghe tôi nói kịp không ? Trong một bức tranh, chỗ mà cây cọ chạm, những nét cọ nó là một phần của bức tranh, nhưng cái chỗ mà cọ không chạm tới nó có cần thiết không ? Cần chứ. Bởi vì chính cái chỗ mà mình không vẽ đó, nó là một phần của bức tranh.
Như là cái ông đó, ổng mở một cuộc triển lãm ổng trưng bày tranh, ổng trưng bày nhiều tranh lắm, thì trong đó một bức tranh mà chỉ là một nền vải trắng thôi, ổng để cái tên nó là « Đàn bò trên đồng cỏ » thì người ta hỏi « Bò đâu ? cỏ đâu ? » Thì ổng nói là « Bò ăn hết cỏ nó đi mất rồi ! » cái đó chuyện dóc mà, nói mấy ông họa sĩ tào lao.
Trên một bức tranh, cái có và cái không hỗ trợ lẫn nhau. Có nghĩa là trong đời sống này, cái có và cái không, thí dụ đói là không mà no là có, thì hai cái, đói là bụng trống, mà no là bụng đầy.
Hai cái này, một cái lacking, một cái full nó hỗ trợ lẫn nhau, thì cái lacking đó được gọi là hư không. Cái tô nó phải trống mình mới đựng đồ được. Bức tranh nó phải có chỗ mình vẽ, có chỗ mình không vẽ gì hết, thì chính cái chỗ không vẽ nó hỗ trợ cho chỗ được vẽ. Nó sâu lắm.
Hôn nhân là gì ? Hôn nhân là sự kết hợp từ hai mảnh đời đơn chiếc. Nếu nói một cách thơ mộng là : Trong một quan hệ vợ chồng, nếu không gian tự do hai người càng lớn thì cuộc hôn nhân đó nó mới bền. Không gian tự do mà nó càng nhỏ là hai đứa đang nhốt tù nhau. Từ ngày chúng ta nhận nhẫn cưới có nghĩa là chúng ta đang cầm tù nhau bằng một dây xích chỉ có một khoen thôi. Thường thì dây xích nhiều khoen.
Cho nên, thế giới này nó được hình thành từ những khoảng trống. Hiểu không ? Chính những khoảng trống đó nó phân biệt A và B. Hiểu hả ? Chứ không nó thành một khối hay sao ? Ngay cả bánh bao mà nó còn có nhân và có vỏ mà, thì cái khoảng trống đó được gọi là hư không. Và nó sâu lắm, rất là sâu.
Đạo Phật rất là sâu: Mọi thứ được hình thành từ cái Có và Không, và cái Không ấy được gọi là hư không. Chỉ đơn giản như vậy.
Tôi nhớ ông đó, ổng thuê người ta vẽ bảng hiệu, vẽ bảng hiệu có hình con sư tử nó đang nhe nanh vậy nè, thì họa sĩ mới nói là : « Có hai giá, sư tử cột thì mắc, mà sư tử thả thì giá rẻ ». Ổng nói, « Thôi, vẽ sư tử thả đi », qua một đêm sau, trời mưa lớn, thì cái bảng hiệu nó trôi mất, thì ổng kêu họa sĩ tới ổng hỏi : « Ông vẽ gì mà qua một đêm mưa nó trôi ! » ổng nói « Hôm qua hỏi ông vẽ sư tử thả hay sư tử cột. Sư tử thả thì bằng sơn dởm gặp mưa nó trôi, còn sư tử cột thì sơn tốt.» Ổng nghe nói « sư tử thả » mà rẻ hơn là ổng thích rồi, thứ hai sư tử nó phải nhe nanh, đằng này ổng hiểu chữ cột nghĩa là nó bị xiềng á, thì nó đâu còn hay nữa, nhưng ông không hiểu rằng « cột » ở đây là sư tử vẽ bằng sơn tốt, sơn mà outdoor paint, còn cái kia indoor nó rẻ hơn. Cho nên, thế giới này nó được cấu tạo từ cái có và cái không là như vậy đó quý vị, nó được cấu tạo từ cái cột và cái thả.
Chúng ta có hai cách nhìn về thế giới,
1. nhìn về bản chất và
2. nhìn về hiện tượng.
Chắc tui phải ôn lại cái đó quá. Chúng ta có hai cách quan sát thế giới : cách một là nhìn vào bản chất của nó, cách hai là nhìn vào hiện tượng của nó.
Nhìn vào bản chất là sao ? Nhìn vào bản chất có nghĩa là, mình tính đến cái nội dung rốt ráo của một sự vật. Ví dụ như : trong Kinh nói, bản chất rốt ráo của một con người nó gồm là : Nó có hai cái rốt ráo, một, là Tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, tủy, thận, tim, gan, mật, đàm, mủ, máu, mồ hôi, phẫn, nước tiểu, … thì những cái này nó là bản chất con người.
Ba cái nhan sắc mà hoa hậu, hoa khôi cái đó là hiện tượng.
1. Bản chất chỉ là 32 món đồ dơ. Nhưng mà đó là bản chất cấp một.
2. Bản chất cấp hai, bản chất sâu hơn đó là : Đất, nước, lửa, gió. Đó là bản chất rốt ráo nhất.
Đất là gì ? Đất ở trong Đạo Phật không phải là Soil, không phải là earth.
Đất ở đây là trạng thái
1. cứng,
2. mềm,
3. thô,
4. nhám,
5. nặng,
6. nhẹ,
7. mịn,
Định nghĩa rốt ráo về bốn đại:
1. Cứng, mềm, mịn, nhám, nặng, nhẹ thì được gọi là đất.
2. Tan, chảy, ngưng tụ, hoặc kết dính, trạng thái đó được gọi là nước.
3. Tất cả các nhiệt độ nóng lạnh, được gọi là lửa.
4. Sự xê dịch, dời đổi, thúc đẩy, áp suất là gió.
Xê dịch, dời đổi, thúc đẩy và áp suất, là movement và pressure thì những cái này nó được gọi là gió. Định nghĩa rốt ráo như vậy. Và nếu định nghĩa rốt ráo như vậy, thì bốn đại nó không có phải là như mình hiểu bằng khái niệm thông thường, bên ngoài. Hiểu không ?
Và nếu phân tích như vậy thì, ở trên mặt nước nó cũng có đất, mặt nước biển á, sóng nó đánh vào người có làm quý vị rát mặt không ?
1. Cái rát đó chính là do chất đất,
2. nhiệt độ trong nước, được gọi là lửa,
3. flowing, floating được gọi là nước,
4. movement, pressure của nước biển được gọi là gió.
--ooOoo--
Tại sao gọi là « Ngũ uẩn giai không ? » Vì hai lý do :
Lý do thứ nhất, trên đời này, mọi thứ do sự kết hợp mà có. We are nothing but relationship. Chúng ta không là gì cả, mà chúng ta chỉ là những mối quan hệ, chúng ta chỉ là sự kết nối của các điều kiện. Chứ thật ra, xét về bản chất rốt ráo thì không có một cái gì gọi là một chiếc xe, không có gì gọi là cái đồng hồ, mà tất cả chỉ là sự lắp ráp của các phụ tùng mà thôi.
Tôi nhắc lại, không hề có một chiếc xe trong đống đồ parts, mà cũng không hề có đống đồ parts nào trong một chiếc xe, là vì sao? Vì cái đống đồ parts khi được lắp ráp một cách hợp lý nó thành ra chiếc xe. Mà khi ráp thành chiếc xe rồi thì đống đồ parts không còn nữa, muốn thấy đống đồ parts thì làm ơn mình rã chiếc xe ra, hiểu không? Được gọi là một con người là bởi vì đó là sự cộng ghép của các bộ phận, những bộ phận đó mình cắt rời nó ra thì thành ra nguyên một cái đống vừa thịt vừa đồ lòng. Hiểu không? Bây giờ tôi muốn nói các vị biết đó là của ai, tôi chỉ cắt từng khúc, từng khúc, tôi tháo khớp ra, tim gan phèo phổi tôi làm một đống, rồi thịt gân xương tôi làm một đống thì tôi chỉ các vị kêu cái đó là cái gì? Hay là các vị kêu đó là cô hoa hậu? Trừ phi tôi nói, trừ phi tôi nói, cái này tháo, cái này của cô hoa hậu Nguyễn Thị X gì đó, thì mấy cô mới nói “Trời ơi, của hoa hậu” chứ tui không nói gì hết, tui kêu các vị vô đem cái gì đó trong phòng ra thì các vị đếm dư sức, vô trong phòng các vị không thấy cô hoa hậu đâu hết, mà tôi tháo ra từng phần. Hiểu không? Lúc đó không còn cái tên gọi Hoa hậu nữa mà đó mới là hiện tượng cấp một.
Còn hiện tượng cấp hai là mới ghê.
1. Hiện tượng cấp một là còn là gân xương máu mủ,
2. Hiện tượng cấp hai là nó chỉ còn là một đống đất nước lửa gió thôi.
Cho nên, chúng ta có hai cách nhìn thế giới: nhìn về bản chất và nhìn về hiện tượng.
Thế giới hiện tượng:
Trong vô số kiếp sanh ra các cảnh giới luân hồi, chúng ta thường chỉ nhìn thế giới qua cái hiện tượng thôi.
Cái này mới quan trọng nè: Tùy thuộc vào
1. nền tảng tâm thức,
2. nền tảng kiến thức,
3. nền tảng văn hóa,
4. nền tảng trí tuệ,
5. cảm xúc cá nhân,
dựa vào chừng ấy nền tảng, chúng ta có một nhận thức khác nhau về các hiện tượng, có nhận thức khác nhau trên từng hiện tượng. Có hiểu không?
Đối với nhà quê, thì bẹ chuối khô, rơm, tro trấu không có giá trị gì hết đúng không? Nhà quê Việt Nam á, bẹ chuối nè, rơm nè, nhưng mà các vị biết người Nhật họ đem bẹ chuối, rơm, vỏ trấu họ về họ làm những bức tranh mà phải nói là đẹp bằng trời quý vị có biết không? Và tôi, từng gặp những bình hoa ikebana của Nhật mà họ chưng trên một cái bệ cao, cái bệ cao đó, họ chế nước vô, họ thả cục chì, trời ơi đẹp le lưỡi luôn.
Có nghĩa là trên cùng một hiện tượng mà tùy thuộc vào
1. vốn liếng nền tảng,
2. kiến thức,
3. thẩm mỹ,
4. nghệ thuật,
của mỗi người mà chúng ta có một nhận thức khác nhau trên cùng một hiện tượng.
Thế giới bản chất: nơi chúng ta gặp nhau
Chúng ta chỉ có thể gặp nhau khi chúng ta quan sát vấn đề trên khía cạnh bản chất. Tại sao tất cả Thánh nhân đều có cái nhìn giống nhau? Vì quan sát mọi sự trên khía cạnh bản chất.
Còn tại sao cái nhìn của Phàm phu nó chống trái, nó mâu thuẫn, nó kình chấp lẫn nhau? Là bởi vì chúng ta đánh giá vấn đề trên hiện tượng, phenomenon, mà đánh giá trên hiện tượng thì sao? Cái thằng mắt kém nó nhìn khác cái thằng mắt tỏ, cái thằng cận thị, viễn thị, loạn thị và cái thằng siêu thị bốn thằng này nó nhìn món đồ khác nhau. Hiểu hả?
Đánh giá hiện tượng thì chúng ta phải dựa vào các điều kiện rất là hời hợt như là:
1. thẩm mỹ,
2. kiến thức về kỹ thuật,
3. văn hóa xã hội,
4. văn hóa dân tộc.
Văn hóa xã hội là sao ta? Tôi sống ở đâu?
Còn văn hóa dân tộc là gì? Là tâm thức của từng đất nước.
Như hồi nãy tôi nói đó, cái bình hoa của người Nhật nó không có giống bình hoa của người Tàu, cái bình hoa người Tàu không giống bình hoa của người Mỹ, các vị có để ý cái đó không? Các vị vào trong google các vị đánh cái chữ mà “flower arrangement” á thì nó sẽ cho quý vị thấy, cái bình hoa Ikebana của Nhật nó không giống với kiểu hoa của người Âu Mỹ, mà người Âu Mỹ nó không giống người Tàu. Các vị đi vào khu vườn Nhật nó không giống với Chinese garden. Chinese garden nó không có giống cái Japanese garden. Nó khác nhau nhiều lắm.
Tôi thích cái English style garden, có nghĩa là cái vườn phong cách Anh, là sao? Những gốc cổ thụ to đùng, nằm rải rác trên một thảm cỏ xanh mướt, chỉ vậy thôi? Tại sao tôi thích nó? Bởi vì khi tôi đi vắng nhà, thì tôi chỉ nói thằng cha cắt cỏ tới, chạy vòng vòng, tôi về nó đẹp, khỏi phải cắt kéo gì hết. Còn tôi thích hoa nào đó thì tôi bê vài chậu tôi máng cửa sổ, tôi đi ở nhà nó héo thì tôi khiêng chậu khác về, tôi ra ngoài tui khiêng. Cái tui căm thù nhất là nguyên cái vườn hoa đủ thứ nó vô nó nhảy “cắc cùm cắc cùm” rồi trong khi tôi phải chăm sóc thằng này tưới nhiều thằng này tưới ít, rồi thằng này mùa đông sống, thằng này mùa đông chết, thằng này mùa thu sống mùa thu chết, trời ơi tui rầu vô cùng. Tui khoái English style garden, trên là mấy gốc cổ thụ to đùng, nằm rải rác trên thảm cỏ xanh mướt. mà đi rồi, cứ đưa chìa khóa cho thằng cha cắt cỏ là khỏe, chả mở cửa ra chả chơi vòng vòng vòng vòng, tui đi tám năm tui về khu vườn tui vẫn như mối tình đầu. Tui teo nhất là khu vườn mà trồng tùm lum á, trời đất ơi, nội cái tiền mà nó vô chăm sóc đủ chết rồi. Cho nên, đánh giá thế giới qua khía cạnh hiện tượng là chúng ta dễ dàng đi đến xung đột, mâu thuẫn, chống trái và chia cách, phân ly. Thế giới này có chiến tranh, thế giới này có mâu thuẫn là vì thế giới này chỉ nhìn mọi sự trên khía cạnh hiện tượng.
Các vị thánh nhân, 1000 ông ngồi gần nhau mình không nghe tiếng thở luôn bởi vì các cha chỉ đánh giá thế giới trên khía cạnh bản chất.
Khi cùng nhìn trên khía cạnh bản chất, cùng nhìn trên khía cạnh rốt ráo thì ở đó chúng ta lập tức có ngay sự đồng thuận, mà đã nói đồng thuận thì có gì cãi nhau đây.
Chính vì chúng ta có cái nhìn khác nhau cho nên chúng ta mới chổng mông chúng ta cãi. Vì đó, cho nên trong kinh mới nói chuyện Người mù sờ voi đó, tức là anh mù thứ nhất, ảnh rờ cái chân voi, ảnh nói rằng: “Con voi hình dáng giống như cột nhà” thì anh thứ hai ảnh mù ảnh rờ cái tai ảnh nói “Con voi giống như cái quạt”, hiểu chưa? Rồi anh mù thứ ba, ảnh rờ cái đuôi, ảnh nói “Con voi giống như cái chổi”, thì mỗi anh, anh thứ tư anh rờ cái bụng ảnh nói “Con voi giống như là cái trống vậy đó” thì thật ra anh nào cũng đúng, mà lại sai, đúng ở đây có nghĩa là: Giống cái chổi chỉ là cái đuôi voi, giống cái trống chỉ là cái bụng voi, giống cái cột nhà chỉ là cái chân voi, giống cái quạt chỉ là cái tai của voi.
Đúng nhưng mà sai.
Nó đúng nhưng mà nó phiến diện.
Tây nó có dạy mình một câu: “Một nửa cái đúng vẫn là sai. Chân thật một nửa vẫn là lời dối trá”. Bà vợ hỏi “Sáng nay anh đi đâu?” “Sáng nay anh đi ăn ở Bebe á” Ảnh nói rất là đúng, nhưng mà ảnh giấu một nửa, đi với con nhỏ bồ. Chả nói đúng chứ. Hỏi “Đi đâu mà không ăn cơm chiều?” “Đi ăn ở Bebe chứ đâu, ăn ở chỗ Tường Ký, uống café Lú.” Mới về mấy bữa biết café Lú. Nhưng mà thật ra quan trọng nhất là: Anh đi uống với ai? Phần đó bị giấu. Bà này gan, khi người ta hỏi vậy là ý người ta là cái vụ kia, chứ hỏi chia ra từng khúc, bà này gan. Cho nên là một nửa sự thật vẫn chưa đủ xài. Có hiểu không?
Và Tây nó có câu tôi rất là thích “Người không đọc sách rất đáng sợ, nhưng đứa đọc một cuốn còn đáng sợ hơn” là vì sao? Là vì nó có cái nhìn phiến diện. Mà những cái học thuyết dầu về Đạo học, hay về triết học, hay về chính trị, nó đáng sợ ở điểm là: Nó một chiều. Tôi đã nói không biết bao nhiêu lần.
Tôi không có chống ai hết, nhưng mà sự thật tôi phải nói.
Trong một tình huống đặc biệt nào đó, đất nước ấy, dân tộc ấy cần tới một giải pháp chính trị, giải pháp ấy vào thời điểm ấy nó là the best one. Nhưng mà ở thời điểm khác, giải pháp ấy, đường lối ấy, học thuyết ấy xài không được, mà chỉ có mấy thằng lú nó mới tiếp tục nó ôm học thuyết ngu xuẩn nó xài hoài, hiểu không? Cái đó là một chiều.
Tại sao những đất nước trên thế giới này nó khổ là bởi vì người ta cứ theo đuổi học thuyết mà nó đã lỗi thời rồi. Vào thời điểm đó, cái đó xài được. Đúng. nhưng mà nó mang tính đối phó thôi.
Ví dụ như mình đau răng quá ra bác sĩ họ phải nhổ. Trước khi nhổ họ phải lấy miếng bông gòn, họ nhúng miếng thuốc tê, họ bôi lên trước, rồi xong họ mới lụi một mũi thuốc tê mà tê đầy đủ sau. Thì miếng bông gòn đó mình thấy nó tê tê là để người ta chích thuốc cho nó đỡ đau thôi, chứ mà mình phải hiểu ngầm đó là phương tiện nhất thời.
Bởi vì Tàu có câu là “Phương tiện giả nhất thời”. Đã gọi là phương tiện thì dùng tạm thôi, nín thở qua sông chứ không phải lấy nó làm cứu cánh. Mình thấy quá mình thích, mình nói bác sĩ cho em miếng tê tê em khỏi nhổ rang. Được không? Mỗi lần nhức là em dzộng nó vô. Sai. Nó chỉ là mang tính đối phó thôi. Hiểu chữ “đối phó” không?
Cho nên, nên nhớ: Thế giới luôn vận hành, tuôn chảy không ngừng. Tất cả mọi giải pháp cũng vì vậy, đều mang tính tạm thời, đều mang tính đối phó. Phúc thay cho kẻ nào hiểu được rằng, linh động trong một thế giới bất trắc, và bất hạnh cho kẻ nào cứ khư khư một giáo điều, một tín điều, một học thuyết bất biến trên một dòng chảy miên viễn, bất tuyệt, của đời sống. Đó là một cái họa cho bản thân và họa cho đời.
Mình phải hiểu rằng, bệnh hoạn, thuốc men và những giải pháp, chính trị xã hội, tất tần tật đều là giải pháp tạm thời. Vì sao? Vì thế giới nó là một dòng chảy. Thế giới là một dòng chảy.
Các vị còn nhớ cái truyện mà khắc chuông cầu kiếm hả? Cậu công tử đi qua sông với một thằng đầy tớ, đang đi loay hoay thế nào rớt thanh gươm xuống dưới sông. Kêu thằng đầy tớ nhảy xuống mò. Thằng đầy tớ thấy nước sông sâu cuồn cuộn không dám nhảy xuống, nó lấy cái vôi ăn trầu nó làm dấu trên xuồng á, chỗ mà thanh gươm bị rớt. Ông chủ nó hỏi, công tử hỏi : “Tại sao không nhảy xuống mò mà làm dấu?” Nó nói “ Ở đây sâu lắm, để vô bờ con nhảy xuống con mò. Đâu có sao đâu, mình đã làm dấu rồi”.
Cái câu chuyện đó nhiều người tưởng rằng đó là câu chuyện cười, tui đọc không hề cười miếng nào, tui đã khóc. Vì sao? Vì câu chuyện đó là câu chuyện của chúng ta. Nước chảy cuồn cuộn, con thuyền đang trôi, và thanh gươm không bao giờ nó rớt theo trục thẳng, nó luôn luôn đi theo đường xiên, gươm rơi xuống đường xiên, nước đang chảy mạnh, con thuyền đang đi. Ngay lúc đó nhảy xuống thì đã tìm không ra rồi, nói gì cái chuyện vào bờ đi tìm chỗ khác.
Khi chúng ta thương ai đó, chúng ta cưới về là chúng ta cưới nhầm đứa khác rồi. Theo trong A-tỳ-đàm. Tôi thương cái cô mà coi như là môi son, mặt trắng, má hồng. Tôi cưới về, bả về nhà bả rửa sạch ra, bả móc hàm răng giả bả bỏ vô ly bả rửa, bả tháo nguyên một chùm lông nheo cong cong ra là tôi chỉ quỳ tôi lạy “Thưa má, con đây.” Hồi nãy trên đó nó vỗ tay như sấm, đèn màu chớp tắt chớp tắt, pháo hoa đì đùng, hoa ngập sân khấu, mê quá, rước em về. Em về mà em tháo từng thứ ra là tôi chỉ quỳ tôi lạy thôi. Thương người này, chúng ta cưới qua người khác. Chúng ta giận người này, nhưng mà chúng ta trả thù là chúng ta trả thù một đứa khác. Vì sao? Vì con người cũ không còn nữa. …Ông hiền triết Hy Lạp Heraclitus nói: “Ta không thể nào nhúng chân trên cùng một chỗ trên dòng nước” Có hiểu không? Đó là tinh hoa của Đạo Phật. Sống trong một nhận thức như vậy, chúng ta cảm thông, thương yêu và bao dung, chứ không phải là bung dao.
Thôi, nghỉ ăn cơm./.
(Hết)
Mục Lục các Bài Giảng
![[Image: vote.png]](https://i.postimg.cc/X75q5Fsv/vote.png)